Sejm ustanowił rok 2025 Rokiem Franciszka Duszeńki. Jak wskazano w uchwale, urodzony w 1925 r. w Gródku Jagiellońskim koło Lwowa, a po wojnie związany przez resztę życia z Gdańskiem artysta był jednym z wybitnych przedstawicieli polskiej rzeźby powojennej.

Artysta związany z PWSSP (obecnie gdańska ASP), w której pełnił rolę m.in. dziekana, zaś w 1981 roku wygrał pierwsze demokratyczne wybory na stanowisko rektora uczelni i pełnił tę funkcję przez dwie kadencje.

Digitalizacja i ewidencja spuścizny po artyście rzeźbiarzu Franciszku Duszeńce przechowywanej w Bibliotece ASP w Gdańsku – przejdź do strony 

Monografia – pobierz (55,7 MB) pdf

Artysta rzeźbiarz, pedagog, przez jego pracownię przewinęli się artyści rzeźbiarze, którzy swoim nieprzeciętnym stosunkiem do twórczości wpisali się do historii rzeźby i sztuki polskiej . W latach 1942-1944 studiował w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych we Lwowie, w pracowni prof. Mariana Wnuka. Należał do Armii Krajowej we Lwowie, od lipca 1943 r do czerwca 1944 r. -pseudonim „Gustaw”. Od 3 lipca 1944 do 8 maja 1945 r. więzień obozów koncentracyjnych: Gross Rosen, Oranienburg, Sachsenhausen, nr obozowy 86262. Po wyzwoleniu przebywał w Warszawie, Zakopanem i Łodzi, próbował odnaleźć swojego lwowskiego profesora Mariana Wnuka. Po wojnie, najpierw do 1947 roku kontynuował naukę w Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego w Łodzi, a następnie studia w pracowni prof. Mariana Wnuka w PWSSP (obecnie ASP) w Gdańsku. Uzyskał dyplom w 1952 roku. W roku 1950 rozpoczął pracę pedagogiczną w PWSSP w Gdańsku w charakterze asystenta, którą zakończył w 2001 roku w stopniu profesora. W 1956 r. uzyskał stopień docenta, w tym samym roku był kierownikiem i prowadzącym Pracownię Rzeźby I roku. W latach 1960-1964 pełnił funkcję dziekana. W 1964 był Kierownikiem Katedry i Kierownikiem Pracowni Dyplomującej Rzeźby. W 1973 stopień naukowy profesora nadzwyczajnego, a w 1990 tyt. Profesora zwyczajnego – nominacja Rady Państwa. W 1981 roku wygrał pierwsze demokratyczne wybory na stanowisko rektora macierzystej uczelni i pełnił tą funkcję przez dwie kadencje w latach: 1981-1987. Od 1987 do 1996 kierował Katedrą Rzeźby i Rysunku. Do 2001 sprawował opiekę pedagogiczna nad dyplomantami. Od roku 1970, kiedy to dyplomanci byli przypisywani do profesora, do 2001 roku, z jego pracowni wyszło ok. 83 dyplomantów. Autor licznych recenzji na stopnie docenta i profesora. Członek ZPAP.

Franciszek Duszeńko był rzeźbiarzem, który poświecił swoją twórczość głównie pracy nad nowoczesną formą pomnika. Była ona dla niego wyzwaniem, które próbował realizować łącząc rzeźbę z przestrzenią, dla której projektował pomnik. Realizacje poprzedzał licznymi szkicami. Założenie pomnikowe miało współgrać z przestrzenią poprzez formę i ideę. Do realizacji pomników zapraszał architektów, min. Adama Haupta. Oprócz prac pomnikowych Franciszek Duszeńko stworzył szereg nadzwyczaj udanych podobizn rzeźbiarskich o pogłębionym psychologicznym wyrazie oraz aktów, czy torsów, w których reminiscencje antyku przenikają się ze świeżością i nowoczesnością spojrzenia.

W pracowni, do której nie zapraszał „gości”, – „intruz”, który mógł wejść dopiero po śmierci profesora zobaczył liczne projekty rzeźbiarskie w postaci małych form rzeźbiarskich, projekty zrealizowanych pomników, często w swojej wersji projektowej w dużej mierze abstrakcyjne w formie, w porównaniu ze zrealizowanymi pomnikami.

Autor licznych recenzji na stopnie docenta i profesora.

Do grona jego studentów należał nieżyjący prof. Zdzisław Pidek, a także obecni profesorowie ASP i pedagodzy:

Prof. Ludmiła Ostrogórska, prof. Janina Rudnicka (Janina Kowalska), prof. Grzegorz Klaman, dr hab. Robert Kaja, dr hab. Magdalena Góra ( Magdalena Schmidt), dr. hab. Marek Targoński a także rzeźbiarze nie związani z praca pedagogiczną w ASP: Bogdan Markowski, Henryk Lademann, Jerzy Kędziora, Tomasz Misztal, Janusz Tkaczuk, Eugeniusz Szczudło, Waldemar Cichoń, Anna Baumgart, Julita Wójcik, Małgorzata Brygida Dunaj.

Prace w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, w Gdańsku; w Muzeum Medalierstwa we Wrocławiu i w New Delhi.

Profesor Franciszek Duszeńko odbył liczne zawodowe podróże zagraniczne min. do Związku Radzieckiego, Włoch, Indii, NRD, na Kubę i prywatnie do Grecji i Egiptu.

Syn artysta, Marcin Duszeńko (ur. 1958 r., zm. 2000 r.) – malarz, grafik, rysownik. Studiował w gdańskiej PWSSP w latach 1977-1983. Dyplom uzyskał w pracowni prof. J. Zabłockiego w 1983 r.. Był adiunktem w pracowni prof. Włodzimierza Łajminga.

Żona, Urszula Ruhnke-Duszeńko (ur. 1922 r., zm. 2014 r.) – malarka, dyplom uzyskała w 1954 r. w pracowni prof. Juliusza Studnickiego. Pracowała w latach 1952–1971 w PWSSP, początkowo w Pracowni Malarstwa prof. Juliusza Studnickiego, a następnie prowadziła Pracownię Malarstwa na Wydziale Architektury Wnętrz ASP w Gdańsku.

Informacja na podstawie opracowania Anny Zelmańskiej-Lipnickiej.

* Rok 2025 Sejm ustanowił rok 2025 Rokiem Olgi Boznańskiej, Rokiem Franciszka Duszeńki, Rokiem Antoniego Słonimskiego, Rokiem Stefana Żeromskiego, Rokiem Generała Kazimierza Sosnkowskiego, Rokiem Polskich Bohaterów z Katynia, Charkowa, Miednoje, Bykowni i innych miejsc oraz Rokiem Milenium Koronacji Dwóch Pierwszych Królów w Gnieźnie

Więcej info: https://www.pap.pl/aktualnosci/2025-rokiem-boznanskiej-duszenki-slonimskiego-zeromskiego-gen-sosnkowskiego-polskich