Franciszek Duszeńko
Franciszek Duszeńko; fot. Witold Węgrzyn
Franciszek Duszeńko
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w 100. rocznicę urodzin wybitnego rzeźbiarza, oddając hołd jego dokonaniom artystycznym, uchwałą z dnia 24 lipca 2024 r. ustanowił rok 2025 Rokiem Franciszka Duszeńki.
Franciszek Duszeńko
(ur. 6 kwietnia 1925 w Gródku Jagiellońskim, zm. 11 kwietnia 2008 w Gdańsku)
rzeźbiarz, pedagog
Rektor w latach 1981-1987
W l. 1942-1944 studiował na Wydziale Rzeźby Instytutu Sztuk Plastycznych we Lwowie. Należał do Armii Krajowej, działał we Lwowie pod pseudonimem „Gustaw”. W 1944 r. został aresztowany i wywieziony do obozów koncentracyjnych, kolejno: Gross-Rosen, Oranienburg, Sachsenhausen. Po wyzwoleniu wrócił do Polski i rozpoczął naukę w Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego w Łodzi. Po kilku miesiącach przeniósł się do Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Gdańsku z siedzibą w Sopocie, gdzie studiował w Pracowni swojego dawnego lwowskiego profesora Mariana Wnuka. W 1952 r. obronił dyplom na Wydziale Architektury Wnętrz Studium Rzeźby. W l. 1952–1962, wraz ze Stanisławem Horno-Popławskim, Alfredem Wiśniewskim i Adamem Smolaną, należał do zespołu plastyków pracujących nad renowacją Drogi Królewskiej w Gdańsku.
W 1950 r. rozpoczął pracę w macierzystej Uczelni na stanowisku asystenta na Wydziale Architektury Wnętrz Studium Rzeźby. W 1956 r. uzyskał tytuł docenta i kierował Pracownią Rzeźby dla I roku. W l. 1960-1964 pełnił funkcję Dziekana Wydziału Rzeźby. W 1973 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1990 r. profesora zwyczajnego. W l. 1981-1987 był Rektorem Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku. Po zakończeniu swojej kadencji Rektora kierował Katedrą Rzeźby i Rysunku oraz Pracownią Dyplomującą. Po nabyciu prawa do emerytury w 1995 r., kontynuował do 2001 r. na prośbę władz Uczelni pracę na Wydziale Rzeźby. Od 1950 r. należał do Związku Polskich Artystów Plastyków.
W swojej pracy artystycznej zajmował się realizacją monumentalnych pomników, w których łączył surowe bloki kamienia z rzeźbami figuratywnymi. Zrealizował, m.in.: Pomnik Ofiar Obozu Zagłady w Treblince (z Adamem Hauptem i Franciszkiem Strynkiewiczem), Pomnik Obrońców Wybrzeża (z Adamem Hauptem i Henrykiem Kitowskim), Pomnik Polskich Artylerzystów w Toruniu, Pomnik Marii Konopnickiej w Gdańsku. Tworzył również mniejsze dekoracje rzeźbiarskie np. płaskorzeźba z popiersiem Mikołaja Kopernika dla Zamku w Malborku, medal „Odsłonięcie Pomnika Polskich Artylerzystów” w Toruniu, medal „Wodowanie Sołdka” dla Stoczni im. Lenina w Gdańsku.
Wyjątkowy pedagog, który wykształcił kilka pokoleń artystów. Wśród jego uczniów byli, m.in: Janina Rudnicka, Magdalena Schmidt-Góra, Ludmiła Ostrogórska, Zdzisław Pidek, Grzegorz Klaman, Robert Kaja, Anna Baumgart, Julita Wójcik, Eugeniusz Lademann i Jerzy Kędziora.
Brał udział w kilkudziesięciu wystawach w Polsce i za granicą, m.in. w: Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu, Gdańsku, Berlinie, Lipsku, Monachium, Budapeszcie, Bukareszcie i Nowym Jorku.
Jego prace znajdują się w zbiorach muzeów, m.in. w: Warszawie, Gdańsku, Wrocławiu czy New Delhi.
Otrzymał szereg nagród i wyróżnień, m.in.: Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki (1969, 1979, 1982, 1986, 1994), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1967), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1978), Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska (1986), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1996), Medal Księcia Mściwoja II (2008).
Źródło: Paulina Szymańska, Franciszek Duszeńko, w: 75 lat Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, red. Anna Polańska, Monika Scharmach, Mariusz Wrona, Gdańsk 2020, s. 275-277.
Dzieła Franciszka Duszeńki (Fotografie, Rysunki, Modele) – Przejdź
Franciszek Duszeńko w obiektywie – Przejdź
Biblioteka ASP w Gdańsku
Oprac. merytoryczne Anna Polańska
Realizacja Monika Scharmach
Franciszek Duszeńko
(born 6th April 1925 in Gródek Jagielloński, died 11th April 2008 in Gdańsk)
sculptor, teacher
Rector in the years 1981–1987
In the years 1942–1944 he studied at the Faculty of Sculpture of the Institute of Fine Arts in Lviv. He belonged to the Home Army and operated in Lviv under the pseudonym “Gustaw”. In 1944, he was arrested and deported to concentration camps, successively: Gross-Rosen, Oranienburg, Sachsenhausen. After liberation, he returned to Poland and began studying at the State School of Art Industry in Łódź. After a few months, he moved to the State Higher School of Fine Arts in Gdańsk with its seat in Sopot (PWSSP), where he studied at the studio of his former Lviv professor Marian Wnuk. In 1952 he graduated from the Faculty of Interior Design, Sculpture Study. In the years 1952–1962, together with Stanisław Horno-Popławski, Alfred Wiśniewski and Adam Smolana, he belonged to the team of artists working on the renovation of the Royal Route in Gdańsk.
In 1950, he started working at his Alma Mater as an assistant at the Faculty of Interior Design, Sculpture Study. In 1956, he obtained the title of associate professor and headed the Sculpture Studio for first-year students. In the years 1960-1964 he was the Dean of the Faculty of Sculpture. In 1973 he was awarded the title of a professor of the PWSSP and in 1990 the title of a full professor. In the years 1981–1987 he was the Rector of the PWSSP. After the end of his term of office as Rector, he headed the Sculpture and Drawing Department and the Diploma Studio. After acquiring the right to retirement in 1995, he continued to work at the Faculty of Sculpture until 2001, at the request of the University authorities. From 1950, he belonged to the Association of Polish Artists and Designers.
In his artistic work, he dealt with the implementation of immense monuments, in which he combined raw blocks of stone with figurative sculptures. He has realized, i.a.: the Monument to the Victims of the Extermination Camp in Treblinka (with Adam Haupt and Franciszek Strynkiewicz), the Monument to the Defenders of the Coast (with Adam Haupt and Henryk Kitowski), the Monument to Polish Artillery in Toruń, and the Monument to Maria Konopnicka in Gdańsk. He also created smaller sculptural decorations, such as a bas-relief with a bust of Nicolaus Copernicus for the Castle in Malbork, the medal “Unveiling of the Monument of Polish Artillery” in Toruń, and the medal “Launching Sołdek” for the Lenin Shipyard in Gdańsk.
A unique teacher who educated several generations of artists. His students included: Janina Rudnicka, Magdalena Schmidt-Góra, Ludmiła Ostrogórska, Zdzisław Pidek, Grzegorz Klaman, Robert Kaja, Anna Baumgart, Julita Wójcik, Eugeniusz Lademann and Jerzy Kędziora.
He took part in dozens of exhibitions in Poland and abroad, incl. in: Warsaw, Poznań, Wrocław, Gdańsk, Berlin, Leipzig, Munich, Budapest, Bucharest and New York.
His works are in the collections of museums, i.a. in: Warsaw, Gdańsk, Wrocław and New Delhi.
He received a number of awards and distinctions, including the Award of the Minister of Culture and Art (1969, 1979, 1982, 1986, 1994), the Knight’s Cross of the Order of Polonia Restituta (1967), the Officer’s Cross of the Order of Polonia Restituta (1978), the Award of the President of the City of Gdańsk (1986), the Commander’s Cross of the Order of Polonia Restituta (1996), and the Medal of Prince Mestwin II (2008).
