Franciszek Duszeńko | 1981–1987

Franciszek Duszeńko; fot. Witold Węgrzyn
Franciszek Duszeńko | 1981–1987
ur. 6 kwietnia 1925 w Gródku Jagiellońskim, zm. 11 kwietnia 2008 w Gdańsku
Artysta rzeźbiarz, pedagog. W l. 1942-1944 studiował na Wydziale Rzeźby Instytutu Sztuk Plastycznych we Lwowie. Należał do Armii Krajowej, działał we Lwowie pod pseudonimem „Gustaw”. W 1944 r. został aresztowany i wywieziony do obozów koncentracyjnych, kolejno: Gross-Rosen, Oranienburg, Sachsenhausen. Po wyzwoleniu wrócił do Polski i rozpoczął naukę w Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego w Łodzi. Po kilku miesiącach przeniósł się do Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Gdańsku z siedzibą w Sopocie, gdzie studiował w Pracowni swojego dawnego lwowskiego profesora Mariana Wnuka. W 1952 r. obronił dyplom na Wydziale Architektury Wnętrz Studium Rzeźby. W l. 1952–1962, wraz ze Stanisławem Horno-Popławskim, Alfredem Wiśniewskim i Adamem Smolaną, należał do zespołu plastyków pracujących nad renowacją Drogi Królewskiej w Gdańsku.
W 1950 r. rozpoczął pracę w macierzystej Uczelni na stanowisku asystenta na Wydziale Architektury Wnętrz Studium Rzeźby. W 1956 r. uzyskał tytuł docenta i kierował Pracownią Rzeźby dla I roku. W l. 1960-1964 pełnił funkcję Dziekana Wydziału Rzeźby. W 1973 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1990 r. profesora zwyczajnego. W l. 1981-1987 był Rektorem Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku. Po zakończeniu swojej kadencji Rektora kierował Katedrą Rzeźby i Rysunku oraz Pracownią Dyplomującą. Po nabyciu prawa do emerytury w 1995 r., kontynuował do 2001 r. na prośbę władz Uczelni pracę na Wydziale Rzeźby. Od 1950 r. należał do Związku Polskich Artystów Plastyków.
W swojej pracy artystycznej zajmował się realizacją monumentalnych pomników, w których łączył surowe bloki kamienia z rzeźbami figuratywnymi. Zrealizował, m.in.: Pomnik Ofiar Obozu Zagłady w Treblince (z Adamem Hauptem i Franciszkiem Strynkiewiczem), Pomnik Obrońców Wybrzeża (z Adamem Hauptem i Henrykiem Kitowskim), Pomnik Polskich Artylerzystów w Toruniu, Pomnik Marii Konopnickiej w Gdańsku. Tworzył również mniejsze dekoracje rzeźbiarskie np. płaskorzeźba z popiersiem Mikołaja Kopernika dla Zamku w Malborku, medal „Odsłonięcie Pomnika Polskich Artylerzystów” w Toruniu, medal „Wodowanie Sołdka” dla Stoczni im. Lenina w Gdańsku.
Wyjątkowy pedagog, który wykształcił kilka pokoleń artystów. Wśród jego uczniów byli, m.in: Janina Rudnicka, Magdalena Schmidt-Góra, Ludmiła Ostrogórska, Zdzisław Pidek, Grzegorz Klaman, Robert Kaja, Anna Baumgart, Julita Wójcik, Eugeniusz Lademann i Jerzy Kędziora.
Brał udział w kilkudziesięciu wystawach w Polsce i za granicą, m.in. w: Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu, Gdańsku, Berlinie, Lipsku, Monachium, Budapeszcie, Bukareszcie i Nowym Jorku.
Jego prace znajdują się w zbiorach muzeów, m.in. w: Warszawie, Gdańsku, Wrocławiu czy New Delhi.
Otrzymał szereg nagród i wyróżnień, m.in.: Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki (1969, 1979, 1982, 1986, 1994), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1967), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1978), Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska (1986), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1996), Medal Księcia Mściwoja II (2008).
Źródło: Paulina Szymańska, Franciszek Duszeńko, w: 75 lat Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, red. Anna Polańska, Monika Scharmach, Mariusz Wrona, Gdańsk 2020, s. 275-277.