Profesor, artysta rzeźbiarz. Urodził się jako czwarty z sześciorga synów stolarza Jana Wnuka i Leokadii Mączyńskiej. W latach 1922-1927 uczył się w Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem. Z początku u Wojciecha Brzegi, następnie u Karola Stryjeńskiego, ówczesnego dyrektora szkoły i profesora ASP w Krakowie. Ten ostatni stał się opiekunem artystycznym przyjaźniących się Mariana Wnuka i Antoniego Kenara. W latach 1926-1932 studiował rzeźbę w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie w pracowni prof. Tadeusza Breyera. W marcu 1932 r. szkoła przemianowana zostaje na Akademię Sztuk Pięknych, rok później Marian Wnuk otrzymuje dyplom jej ukończenia. W pracowni studiowali z nim: Stanisław Horno-Popławski, a rok później dołączył Antoni Kenar. W latach 1934-1941, do momentu zajęcia miasta przez Niemców, pracował na Wydziale Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Państwowej Szkole Technicznej we Lwowie jako wykładowca, nauczyciel rzeźby (w 1938 r. przemianowanej na Państwowy Instytut Sztuk Plastycznych). (W zaświadczeniu wydanym przez prof. Władysława Lama 3.09.1947 r. są lata 1933-1942, Archiwum ASP w Gdańsku). W 1938 r. ożenił się z malarką Józefą Amelią Lewy-Lasota. We wrześniu 1939 roku brał udział jako ochotnik w obronie Lwowa. Udzielił schronienia min. Janowi Cybisowi, Czesławowi Rzepińskiemu, Menasze Seidenbeutel, Felicjanowi S. Kowarskiemu, Antoniemu Kenarowi i Arturowi Nachtowi-Samborskiemu.

(Czesław Rzepiński: „…Dom Mariana i Józefki Wnuków stanowił bowiem oazę przyjaźni ludzkiej, pomocy i opieki dla wszystkich, którzy o to zwrócili się do tych szlachetnych ludzi, bądź po prostu tych, o których wiedziano, że są w warunkach, w jaki zepchnął ich kataklizm wojenny”. Cyt. z katalogu „Marian Wnuk 1906-1967”, CBW w Sopocie.)

W kwietniu 1944 r. uciekł ze Lwowa do Warszawy i zamieszkał u Jana Cybisa. Po upadku Powstania, został wywieziony na roboty do Rzeszy Niemieckiej. W maju 1945 r. powrócił do Polski, do Krakowa, gdzie w czerwcu przystąpił do Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków w Krakowie. W listopadzie został założony Okręg Gdański Związku Polskich Artystów Plastyków w Sopocie, gdzie pełnił przez cztery lata funkcję członka zarządu. Od momentu powołania Państwowego Instytutu Sztuk Plastycznych w Sopocie, przekształconego z dniem 6 grudnia zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki na Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Pięknych w Gdańsku, objął w niej pracownię rzeźby i równolegle pracownię projektowania rzeźbiarsko-architektonicznego.

Od października 1946 do 1948 r. pełnił funkcję zastępcy dyrektora, prowadząc jednocześnie pracownię rzeźby, razem z asystującym Adamem Smolaną. (Upoważnienie Juliusza Strzałeckiego z dnia 5 marca 1946 r., Archiwum ASP w Gdańsku, akceptacja Ministerstwa 7 października 1946 r.). We wrześniu 1947 r. został nominowany na profesora Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Gdańsku. W latach 1947-1948 był członkiem prezydium Wojewódzkiej Rady Sztuki i Kultury Artystycznej w Gdańsku. Z dniem 14 października 1947 r. zostały mu poruczone obowiązki pełnienia funkcji dyrektora PWSSP w Sopocie do 30 września 1949 r. (skrócone o miesiąc), (od 29 października funkcja ta została określona jako rektor). W tym samym roku, 1 września rozpoczął pracę na ASP w Warszawie na stanowisku profesora kontraktowego. W 1950 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. Od 1950/51 r. pełnił funkcję dziekana Wydziału Rzeźby, a od 1951/54 r. rektora. W 1954 r. złożył rezygnację z pełnienia tej funkcji. W tym samym roku zainicjował powstanie Pracowni Architektury pod nazwą Zakłady Artystyczno-Badawcze. W roku 1955 wziął ślub z Magdaleną Więcek. W 1955 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. W 1957 roku został wybrany dziekanem Wydziału Rzeźby. W latach 1959 – 1967 ponownie pełnił funkcję rektora.

Zrealizowane w powojennej rzeczywistości monumentalne pomniki socrealizmu, biorą u niego początek z okresu międzywojennego. Wykorzystywał w nich warsztat rzeźbiarza i swoje umiejętności. Był artystą, który przeszedł drogę od monumentalnych form do kameralnych, wykonując rzeźby klasycyzujące, jak również sentymentalne portrety. Poczynając od Torsu, Kobietom czasów okupacji, aż po Siedzące. Pod koniec życia tworzy bezpostaciowe, amorficzne formy upamiętniające osoby, min. Antoniego Kenara i doświadczone wojną miasta, jak Bydgoszcz i Warszawę. Powraca w swoich realizacjach do drewna – materiału, w którym zaczynał rzeźbić w szkole zakopiańskiej.

Był wybitnym pedagogiem. Wykształcił wielu znanych rzeźbiarzy, którzy wspominają go z wdzięcznością i uznaniem. Przez jego Pracownię w ciągu całej pracy pedagogicznej przewinęło się wielu znaczących rzeźbiarzy, min. Leszek Weroscy, Marzena Grabska, Tadeusz Łodziana, Franciszek Duszeńko, Anna Pietrowiec, Magdalena Więcek, Stanisław Kulon, Józef Kandefer, Mieczysław Walter, Władysław Hasior, Stanisław Słonina.

Tadeusz Łodziana w „Wspomnienia”. Państwowy Instytut Sztuk Plastycznych 1937-1944 we Lwowie przytacza „…Nas interesowała jego twórczość i osobowość artystyczna. Był postawnym panem, starannie ubrany, o aparycji amanta. Niejedna z naszych koleżanek wodziła oczami za jego elegancką sylwetką. Ogólnie lubiany był wymagającym, ale i też tolerancyjnym wychowawcą; stał się naszym przyjacielem, szukaliśmy jego towarzystwa. Był nam życzliwy i otwarty na nasze studenckie kłopoty. Wykorzystywaliśmy tę jego słabość i prowokowaliśmy go przy każdej nadarzającej się okazji do wypowiedzi na temat sztuki. Był to rok 1938, wrócił właśnie z podróży do Włoch i Francji, związanej zresztą z konkursem na projekt pomnika Marszałka J Piłsudskiego dla Warszawy. Był to pretekst, aby naciągnąć profesora na opowiadanie o podróży, o dziełach sztuki znanych nam tylko z ilustracji książkowych.…”

Adam Smolana, jego student ze Lwowa, a także z Gdańska w katalogu „Marian Wnuk 1906-1967”, stwierdził, że „…zaistniało takie zjawisko jak „szkoła Wnuka”, nawet wtedy, kiedy profesor tak uczył, aby zachować ogromny szacunek dla osobowości i temperamentu ucznia, nigdy nie zaproponował zmian w rzeźbie niezgodnych z charakterem i indywidualnością, nigdy nie narzucał własnego subiektywnego zdania”.

Aleksander Kobzdej tak wspomina jego pracę zawodową w warszawskiej ASP: „…Teraz, kiedy już go nie ma między nami, wiemy jakim był rektorem Akademii Warszawskiej. Potrafił, jak rzadko kto, swoje osobiste rozrachunki artystyczne godzić z najpiękniej pojętym społecznikostwem. Nie miał w sobie ani krzty bezdusznego zarozumialstwa biurokraty. Chciał godzić wiele rzeczy. Ustawiony w centralnym punkcie wielkiej machiny różnych ambicji, zwalczających się grup, znajdował wyjścia, które rozładowywały napięcia. Potykał się o głupotę, nie znosił organicznie pozerstwa, mglistego mędrkowania. Bał się brutalności”, cyt. z katalogu „ Marian Wnuk 1906-1967”, CBW w Sopocie.

Marian Wnuk w wykładzie „Parę słów od rzeźbiarza” napisał: „Nie istnieje sztuka nowoczesna przeciwstawiona wszystkiemu co do tej pory w dziedzinie plastyki ludzkość wyprodukowała. Istnieje sztuka współczesna, która jest kolejnym pędem, świeżą gałęzią odwiecznego drzewa”.

Ważniejsze realizacje

• 1935 – Projekty pomników 20-lecia Czynu Żołnierza Polskiego
• 1936 – Projekt pomnika ku czci Francuzów poległych w Armii Polskiej w obronie Lwowa
• 1936 – Dziadek Dymytro – Na mecie
• 1940-1943 – Portret Eustachego Wasilkowskiego
• 1937 – Projekt pomnika Józefa Piłsudskiego w Warszawie
• 1943 – Św. Józef, Lwów
• 1947 – Głowa Feliksa Smosarskiego
• 1948 – Głowa aktora Tadeusza Surowy
• 1949 – Głowa Elżbiety Szczodrowskiej
• 1949-1950 – Pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej w Bydgoszczy, wersje:
  • Pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej w Gdyni
  • Głowy kobiety (Magdalena Więcek- szkice do Pomnika Wdzięczności Armii Radzieckiej w Gdyni) demontaż pomnika -1990 r.
• 1951 – Lenin
• 1956 – Głowa Magdy
• 1957 – Macierzyństwo
• 1959 – Pomnik Żołnierzy Polskich na cmentarzu w Lommel
• 1961 – Tors
• 1962 – Nagrobek i projekt nagrobka Władysława Broniewskiego
• 1963 – Głowa Daniela, Głowa Krzyska, Głowa Zuzi
• 1963-1964 – Pomnik Stefana Żeromskiego
• 1964 – Kobietom czasów okupacji – Dwie natury
• ok. 1960-1967 – Kobieta z dzieckiem – Idące, Biegnąca, Siedzące, Postać leżąca, Postać podparta
• 1966 – Górnicy – Czarny dąb – Bruno Schulzowi, Czarny dąb – Antoniemu Kenarowi
• 1967 – Płonące miasto

Wystawy

• 1936 – Sport w sztuce, IPS, Warszawa
• 1936 – Olympischer Kunstwettbewerb, Berlin
• 1937 – Pierwszy Ogólnopolski Salon Rzeźby, IPS, Warszawa
• 1937 – Zbiorowa wystawa, Liceum Krzemienieckie, Krzemieniec
• 1939 – Wystawa współczesnych artystów lwowskich, IPS, Warszawa (min. z Stanisławem Teisseyre)
• 1939 – Wystawa Zawodowego Związku Artystów Plastyków we Lwowie
• 1939 – Wystawa zapoznawcza artystów lwowskich zorganizowana na życzenie działaczy ukraińskich
• 1940 – (20.12.1940 – 01. 1941) Vystavka izobrazitelnego iskusstva zapadnych oblastei Ukrainy i narodnogo tvorcestva Gocułov, Gosudarstvennyj Muzej Novogo Zapadnogo Iskusstwa, Moskva 1941
• 1947 – sierpień II Doroczna wystawa malarstwa rzeźby i grafiki, ZPAP Okręg Gdański, Sopot VIII 1947
• 1948 – wystawa prac krajowego konkursu olimpijskiego, SARP, Warszawa
• 1948 – konkurs na projekt pomnika Adama Mickiewicza w Poznaniu
• 1949 – wystawa Międzyszkolne Popisy Państwowych Wyższych Szkół Artystycznych w Poznaniu
• 1950 – I Ogólnopolska Wystawa Plastyki, Muzeum Narodowe, Warszawa – II nagroda w dziale rzeźby
• 1952 – II Ogólnopolska Wystawa Plastyki. Malarstwo – Rzeźba – Grafika. CBWA Zachęta, Warszawa, I nagroda za pomnik Lenina
• 1960 – Wystawa Polski ruch rewolucyjny w sztuce, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Rewolucyjnego, Warszawa
• 1960 – Rzeźba polska 1945-1960 , CBWA, Zachęta, Warszawa
• 1961 – Wystawa Polskie Dzieło Plastyczne w XV-lecie PRL. Wystawa Rzeźby, Muzeum Narodowe, Warszawa
• 1963 – Wystawa rzeźb i tkanin Okręgu Warszawskiego ZPAP, CBWA Zachęta, Warszawa
• 1964 – Wystawa Profile IV. Polnische Kunst Heute, St Cditische Kunstgakerie, Bochum- Kassel
• 1965 – Wystawa rzeźby i grafiki Okręgu Warszawskiego ZPAP, CBWA Zachęta, Warszawa
• 1965 – Wystawa 20 lat PRL w twórczości plastycznej. Wystawa grafiki i rzeźby, CBWA Zachęta, Warszawa
• 1966 – Wystawa Ogólnopolska Wystawa Plastyki „Przeciw Wojnie”, Państwowe Muzeum na Majdanku, Lublin
• 1966 – Festiwal Sztuk Pięknych, Dom Artysty Plastyka, Galeria Sztuki MDM, Muzeum Historyczne m. Warszawy
• 1966 – Wystawa rzeźby Okręgu Warszawskiego ZPAP, Pawilon Wystawowy BWA, Kraków
• 1966 – Malarstwo i grafika laureatów nagród państwowych i ministra kultury i sztuki za całokształt twórczości, CBWA Zachęta, Warszawa
• 1967 – Wystawa Spotkania Krakowskie 1967, Pawilon Wystawowy BWA, Kraków 1967

Wystawy pośmiertne:

• 1967 – Ogólnopolska wystawa rzeźby 1967, CBWA Zachęta, Warszawa
• 1969 – Marian Wnuk 1906-1967. XXII Festiwal Sztuk Plastycznych w Sopocie, BWA, Sopot
• 1969 – 25 lat rzeźby warszawskiej, CBWA Zachęta, Warszawa
• 1970 – Lenin i jego idea. Wystawa polskiej plastyki współczesnej z okazji 100 rocznicy urodzin W. Lenina, CBWA Zachęta, Warszaw
• 1971 – Rzeźba pomnikowa i monumentalna w Polsce Ludowej, Muzeum Architektury, Wrocław
• 1971 – Twórcy Szkoły Sopockiej, Muzeum Pomorskie w Gdańsku
• 1971 – Ogólnopolska wystawa, rzeźby i grafiki „Portret człowieka” CBWA Zachęta, Warszawa
• 1971 – Monumentalplastik VR Polen, Neue Berliner Galerie, Berlin [Wsch.]
• 1973 – Współczesna sztuka łowiecka i animalistyczna. Wystawa a okazji 50-lecia Polskiego Związku Łowieckiego.
• 1974 – Przegląd Rzeźby Polskiej 1944-1974 w XXX-lecie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1944-1974, Lublin-Radom-Rzeszów-Poznań-Opole
• 1978 – Marian Wnuk i jego wychowankowie. Wystawa zorganizowana w 10 rocznicę śmierci profesora Mariana Wnuka CBWA Zachęta, Warszawa
• 1979 – Laureaci Nagród Państwowych i Ministra Kultury i Sztuki przyznawanych w 35-leciu PRL, CBWA Zachęta, Warszawa
• 1979 – Współczesne medalierstwo polskie 1944-1979, Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu
• 1980 – Marian Wnuk. Wystawa rzeźby, fotogramów i pamiątek w rodzinnym mieście profesora Marian Wnuka, Rzedbórz
• 1980 – 75 lat warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych 1904-1979. Tendencje twórcze pedagogów, Muzeum Narodowe, Warszawa
• 1984 – Katalog eksponatów z roboczego pokazu z okazji 80-lecia Akademii sztuk Pięknych w warszawie, ASP, Warszawa
• 1984 – Rzeźba polska 1944-1984, Galeria BWA „Arsenał”, Poznań
• 1985 – Plastyka Ziem Zachodnich i Północnych, Galeria Sztuki Współczesnej BWA, Olsztyn
• 1986 – Życie ludzkie – los Ziemi. Wystawa malarstwa, grafiki i rzeźby z okazji Kongresu Intelektualistów w Obronie Pokojowej Przyszłości Świata
• 1990 – Sztuka lat 60-tych ze zbiorów Muzeum ASP, Muzeum ASP, Warszawa

Konkursy

• 1935 – Konkurs na pomnik Józefa Piłsudskiego we Lwowie – IV nagroda
• 1935 – Konkurs na pomnik Piechurów Francuskich walczących w obronie Lwowa – III miejsce
• 1937 – Trzecia nagroda w konkursie wstępnym na pomnik Józefa Piłsudskiego, Warszawa (konkurs nie rozstrzygnięty w 1939)
• 1945 – Konkurs na Pomnik Wdzięczności dla Armii Czerwonej w Krakowie – III nagroda
• 1946 – Konkurs na pomnik Powstańca Śląskiego na Górze Św. Anny – trzecia równorzędna II nagroda
• 1948 – Konkurs Olimpijski zorganizowany w związku z XIV Olimpiada w Londynie
• 1949 – Konkurs na pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej w Bydgoszczy – II nagroda
• 1949 – Konkurs na pomnik Braterstwa Polsko-Radzieckiego w Gdyni – II nagroda 1953 odsłonięcie pomnika
• 1949 – Konkurs na pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej we Włocławku – II nagroda
• 1950 – Konkurs na pomnik Feliksa Dzierżyńskiego
• 1953 – Konkurs na pomnik Józefa Stalina
• 1957 – Konkurs na Pomnik Bohaterów Warszawy – wyróżnienie
• 1958 – Konkurs na Pomnik Grunwaldzki

Stypendia

• 1937 – (1.08-30.10) – Pobyt we Francji i we Włoszech (stypendium Funduszu Kultury Narodowej)

Przynależność do Organizacji

• 1929 – wszedł do powstałej z inicjatywy Karola Stryjeńskiego Spółdzielni Rzeźbiarskiej „Forma”, zrzeszającej studentów i profesorów Wydziału rzeźby
• 1939 – przynależność do tymczasowego związku Plastyków. Październik związek nawiązuje kontakt z władzami radzieckimi
• 1939 – grudzień przynależność do Związku Plastyków Zachodniej Ukrainy
• 1943 maj – przynależność do oddziału Rady Pomocy Żydom („Żegota”), pseudonim: Wiktor, Janusz
• 1943 – był współredaktorem „Lwowskiego Kuriera” (ze Stanisławem Teisseyre i Markiem Arczewskim)
• 1950 – współredaktor „Przeglądu Artystycznego”

Nagrody i odznaczenia

• 1949 – Order Sztandaru Pracy II klasy
• 1950 – II nagroda w dziale rzeźby na I Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki, Muzeum Narodowe, Warszawa
• 1951/2 – I nagroda w dziale rzeźby na II Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki, za pomnik Lenina
• 1952 – Medal X-lecia Polski Ludowej za całokształt działalność i artystycznej i pedagogicznej
• 1952 – Nagroda Państwowa II stopnia za rok 1952
• 1955 – Nagroda państwowa II stopnia
• 1957 – Krzyż Kawalerski Odrodzenia Polski
• 1959 – Sztandar Pracy I klasy
• 1964 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za działalność organizacyjna i pedagogiczną
• 2020 – (26.02) – Medal „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” [uzup. mw]

Źródła

Materiały z Archiwum ASP w Gdańsku.
Materiały archiwalne do monografii szkoły na 50-lecie, (nie opublikowane). Biblioteka ASP w Gdańsku.
Wnukowa Józefa red. „Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych w Gdańsku 1945-1965", [Wyd. Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku, Gdańsk 1965]
Witz I. Plastycy Wybrzeża Wyd. Morskie, Gdańsk 1969 s. 62-64.
T. Łodziana „Wspomnienia. Państwowy Instytut Sztuk Plastycznych 1937-1944 we Lwowie”, Wrocław 2003.
Wrońska Anna red. „Marian Wnuk 1906-1967” Wyd. Akademia Sztuk Pięknych, Warszawa 1996.
„Marian Wnuk 1906-1967. XXII Festiwal Sztuk Plastycznych” Wyd. BWA w Sopocie, [1969].
Hanna Kotkowska-Bareja „Życie i myśl” nr 1, 1969

http://culture.pl/pl/tworca/marian-wnuk 11.08.2014

https://pl.wikipedia.org/wiki/Marian_Wnuk_(rze%C5%BAbiarz) 11.08.2014

https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C594154%2Cprzyznano-kolejne-medale-sprawiedliwy-wsrod-narodow-swiata.html

Oprac. Anna Zelmańska-Lipnicka